Vị trí địa lý
Nằm ở Đông Bắc Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội 165km, thuộc địa phận tỉnh Quảng Ninh. Vịnh Hạ Long có diện tích 1553km² bao gồm 1969 hòn đảo, 90% là đảo đá vôi. Phía Bắc và Tây Bắc kéo dài từ huyện Yên Hưng, qua thành phố Hạ Long, thị xã Cẩm Phả, đến hết phần biển đảo huyện Vân Đồn; phía Đông Nam và phía Nam giáp bờ Tây Vịnh Bắc Bộ, phía Tây Nam giáp đảo Cát Bà (Hải Phòng).

 

Năm 1962, Vịnh Hạ Long được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là Di tích danh thắng quốc gia. Tổ chức UNESCO đã hai lần công nhận Vịnh Hạ Long là Di sản thiên nhiên thế giới, lần thứ nhất vào năm 1994 bởi giá trị ngoại hạng mang tính toàn cầu về cảnh quan thiên nhiên, lần thứ 2 vào năm 2000 với giá trị đặc biệt về địa chất – địa mạo. Ngày 12/8/2009, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định số 1272/QĐ-TTG về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 1) năm 2009 đối với Vịnh Hạ Long.

 

Khu vực bảo vệ tuyệt đối được UNESCO công nhận có diện tích rộng 434km², gồm 775 hòn đảo trong đó 411 đảo có tên (giới hạn bởi 3 điểm: Đảo Đầu Gỗ (phía Tây), đảo Đầu Bê (phía Nam) và đảo Cống Tây (phía Đông).
Bao quanh khu vực bảo vệ tuyệt đối là vùng đệm, có chiều rộng từ 5 - 7km tính từ đường bao quanh, phạm vi xê dịch từ 1 - 2km.

 

Khí hậu, hải văn
Vịnh Hạ Long có khí hậu cơ bản là nhiệt đới, nóng ẩm, chia làm 2 mùa chính và 2 mùa chuyển tiếp: Mùa đông từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau, nhiệt độ từ 15^oC - 20^oC. Mùa hè từ tháng 5 đến tháng 9, nhiệt độ từ 26^oC - 27^oC. Hai mùa chuyển tiếp: Mùa xuân và mùa thu có khí hậu mát mẻ ôn hoà. Nhiệt độ trung bình năm 18^oC - 19^oC.

 

 

Có lượng mưa trung bình năm từ 2.000mm- 2.200mm. Độ mặn của nước biển chia làm 2 mùa tương ứng: Mùa mưa đạt 21‰-22‰, mùa khô đạt 32‰-33‰. Địa hình đáy Vịnh tương đối bằng phẳng, với độ sâu từ 5 -10m, một số luồng lạch có độ sâu từ 15-29m, như: Vùng trũng Cửa Lục sâu 20m, lạch Thẻ Vàng sâu 22-27m, các lạch khác có độ sâu từ 9-10m. Do có một hệ thống đảo phía ngoài che chắn nên sóng ở Vịnh Hạ Long tương đối nhỏ, ở đây có chế độ nhật triều thuần nhất với độ lớn từ 3,5- 4m, triều thấp vào các tháng 3, 4, 8 và 9, triều cao vào các tháng 1, 6, 7 và 12.

 

Xuất xứ tên gọi
Tên Hạ Long nghĩa là “Rồng xuống”. Tên này chưa thấy được ghi chép trong các thư tịch cổ của nước ta từ trước thế kỷ XIX. Khi nói đến khu vực Vịnh Hạ Long ngày nay, sử sách xưa thường chép chung là biển Giao Châu, Lục Châu, Lục Thủy, Vân Đồn, Hải Đông, An Bang... mãi đến cuối thế kỷ XIX, tên Vịnh Hạ Long mới thấy xuất hiện trên bản đồ hàng hải Vịnh Bắc Bộ của Pháp.
    

Vậy tên Hạ Long bắt nguồn từ đâu và có từ bao giờ ? Trong dân gian từ bao đời nay vẫn lưu truyền câu chuyện huyền thoại gắn liền với sự ra đời tên gọi của Vịnh Hạ Long. Truyện kể rằng:
  

“Ngày xưa, khi người Việt mới lập nước, trong một lần nước Việt bị giặc ngoại xâm, trời sai rồng mẹ mang theo một đàn rồng con xuống giúp người Việt đánh giặc. Khi thuyền giặc từ biển cả ào ạt tấn công vào bờ thì đàn rồng cũng hạ giới. Đàn rồng lập tức phun ra vô số châu ngọc, những châu ngọc ấy thoắt biến thành muôn vàn đảo đá sừng sững, liên kết lại như bức tường thành vững chãi, bất ngờ chặn bước tiến quân giặc. Thuyền giặc đang lao nhanh bị chặn lại đột ngột đâm vào các đảo đá, đâm vào nhau vỡ tan tành.
     Sau khi giặc tan, rồng mẹ và rồng con không trở về trời, mà ở lại hạ giới - nơi vừa diễn ra trận chiến đấu. Chỗ rồng mẹ xuống là Hạ Long, nơi rồng con xuống là Bái Tử Long. Đuôi của đàn rồng quẫy lên trắng xóa là Long Vĩ ( tức bán đảo Trà Cổ ngày nay)”.

     Câu chuyện dân gian gắn liền với quan niệm về nguồn gốc của dân tộc Việt là “Con Rồng, cháu Tiên”. Rồng, Tiên chính là sức mạnh truyền thống của dân tộc đã được biểu tượng hoá và có lẽ người đặt cho vùng biển đảo cái tên thơ mộng ấy không ai khác ngoài dân gian nơi đây. Ngày nay, nhiều đảo núi trong Vịnh Hạ Long vẫn mang tên Rồng như: Đầu Rồng, Mắt Rồng, Hòn Rồng, Cái Rồng, ngoài xa có đảo Long Châu, đảo Bạch Long Vĩ.