Lăng Mộ Mausoleum

Tương tự như tìm hiểu về Kim Tự Tháp Ai Cập, lần nầy chúng ta tìm hiểu nơi chôn cất một vị vua của vương quốc Caria, nằm về hướng tây nam của vùng Tiểu Á (ngày nay là Thổ Nhĩ Kỳ), một công trình bày tỏ tình yêu nồng cháy của vị hoàng hậu, một công trình nghệ thuật được đánh giá qua nhiều thế kỷ, một kỳ quan cổ của loài người, Lăng Mộ Mausoleum.
 

Năm 377 T.C, Hecatomnus, vua chư hầu của đế quốc Batư, một người có nhiều tham vọng và đã chiếm quyền cai quản nhiều thành phố, nhiều tỉnh xung quanh xứ Mylasa qua đời, để lại quyền cai quản vương quốc cho con trai là Mausolus.

Mausolus quyết định chọn một thủ đô mới, một thành phố với hệ thống phòng thủ mạnh mẽ và tráng lệ, ông chọn thị trấn Halicarnassus làm thủ phủ cho vương quốc cổ Caria, một địa điểm nằm về phía tây nam vùng Tiểu Á, gần vịnh Ceramic Gulf, ngày nay là vịnh Gulf of Kus, thuộc thành phố Bodrum, nước Thổ Nhĩ Kỳ. Nếu chiến thuyền của Mausolus phong tỏa một con kênh nhỏ thì họ có thể buộc các tàu chiến của địch không thể nào tiến vào được. Quân lính của nhà vua đào sâu cảng của thành phố, và dùng cát đó làm hàng rào phòng thủ, biến Halicarnassus trở thành thủ đô cho một vị hoàng tử chiến binh. Mausolus cùng hoàng hậu Artemisia: vừa là em gái, vừa là vợ (theo phong tục của dân Caria, các vị vua phải kết hôn với chị hoặc em trong gia đình để giữ vững sự giàu có và quyền lực trong gia đình) chi phần lớn số thuế thu được để trang hoàng thành phố thủ đô. Họ dựng những tượng, những đền, những tòa nhà bằng đá hoa cương trắng rất đẹp. Ngay trung tâm thành phố, Mausolus chọn làm địa điểm nơi ông sẽ được chôn cất về sau.

Mausolus đã qua đời sau 24 năm trị vì (năm 353 T.C), để lại trong lòng Artemisia nỗi lòng tan vỡ vì thương nhớ, nên bà quyết định không tiếc một chi phí nào cho việc xây dựng lăng mộ. Công trình xây dựng lăng mộ dành cho vua Mausolus, mà cũng là phần mộ của Artemisia, được tiến hành khoảng năm 350 T.C. Hơn 1200 nhân công được sử dụng miệt mài trong suốt 17 năm cho việc xây dựng lăng mộ nầy. Hoàng hậu Artemisia tìm kiếm những nghệ sĩ tài danh nhất của thời ấy, trong số họ có Scopas là người đã giám sát công việc sửa chữa đền thờ Artemis tại thành Êphêsô; những nhà điêu khắc nổi tiếng của Hylạp, và hàng trăm thợ thủ công tài năng khác.
 

Lăng mộ được xây trên một quả đồi nhìn xuống thành phố. Toàn bộ cấu trúc nằm trong một sân kín, giữa sân là một nền đá, một cầu thang với tượng những con sư tử chạm trổ hai bên dẫn lên bục cao, nơi lăng tẩm nhà vua được xây dựng bên trên đó. Trung tâm của bục đá là phần mộ, phần lớn làm bằng đá hoa cương. Phần dưới của lăng mộ được xây dựng như cấu trúc một khối hình chữ nhật có kích thước nền là 40m x 30m, cao 20m, hơi thon nhỏ dần về phía bên trên. Bốn nhà điêu khác tài danh của Hylạp là Bryaxis, Leochares, Scopas và Timotheus chịu trách nhiệm trang trí cho lăng mộ, mỗi người một mặt, thực hiện các bức họa điêu khắc, các tượng người, ngựa, sư tử.. có cỡ kích khác nhau hoặc lớn hơn, hoặc nhỏ hơn thực tế, thể hiện các câu chuyện lịch sử và những câu chuyện thần thoại Hylạp. Vì khi còn sinh tiền, vua Mausolus là người rất ngưỡng mộ văn hóa, lối sống và cách cai trị của người Hylạp, ông từng xây dựng nhiều thành phố theo kiểu Hylạp dọc theo bờ biển và khuyến khích các truyền thống dân chủ Hylạp trong nước mình. Phần giữa của lăng mộ là những cột chống đỡ mái nằm chung quanh, mỗi cạnh có 9 cột, cao 12m, chính giữa là khối lớn để chống đỡ phần mái bên trên. Giữa mỗi hai cột đều có những bức tượng chạm trổ tinh vi. Phần mái trên cùng của lăng mộ được xây dựng 24 bậc nhỏ dần theo hình thức kim tự tháp, cao 7m. Trên đỉnh mái là tượng một cổ xe 4 ngựa, kéo trên xe tượng của nhà vua Mausolus và hoàng hậu Artemisia, phần tượng cổ xe nầy cao đến 6m. Tổng cộng chiều cao của lăng mộ vua Mausolus ở thành phố Halicarnassus cao đến 45m, tương đương với một tòa nhà 14 tầng.

Vua Mausolus khi còn sống không được nổi danh gì, nhưng chính ngôi mộ mà hoàng hậu Artemisia xây dựng cho ông đã làm cho tên tuổi ông vang lừng, đến nỗi trong ngôn ngữ các nước Latinh và phương tây, người ta dùng chữ “mausoleum”, có nghĩa là “lăng tẩm”, được dùng làm từ ngữ chỉ về phần mộ của các vị vua. Từ ngữ nầy bắt nguồn từ tên của nhà vua Mausolus, chỉ vì ngôi mộ lộng lẫy của ông: Lăng mộ Mausoleum tại Halicarnassus, một trong bảy kỳ quan cổ của loài người.
 

Khi Alexander Đại Đế tiến chiếm thành phố nầy vào năm 334 T.C, lăng mộ Mausoleum vẫn được giữ gìn nguyên vẹn; rồi những cuộc tấn công của các hải tặc vào năm 62 T.C và 58 T.C, nó vẫn y nguyên. Nó vẫn y nguyên trong suốt 16 thế kỷ dầu nhiều công trình khác của thành phố và những nơi khác đã trở thành tàn tích vì sự tàn phá của chiến tranh, của con người và thời gian. Nhưng thình lình, một cơn động đất xảy ra, bao nhiêu tốn kém, bao nhiêu công trình tuyệt tác nghệ thuật ấy của nhân loại trong nhiều thế kỷ chỉ còn là những mãnh vỡ điêu tàn. Đến năm 1404 S.C người ta chỉ còn nhận ra phần móng của lăng mộ Mausoleum mà thôi. Đầu thế kỷ 15, những hiệp sĩ thuộc dòng tu St. John thành Malta đã xâm chiếm thành phố, họ khiêng gỡ tất cả những gì có thể khiêng gỡ được để đem về xây dựng một lâu đài lớn. Những kẻ trộm đến đào xới mọi thứ và đem đi những gì quí giá tìm thấy trong đó. Khi người Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, tất cả những gì còn sót lại của lăng mộ đều bị đập vỡ để dùng xây dựng pháo đài. Không ai tìm thấy thi hài của vua Mausolus và hoàng hậu Artemisia cả, ngoại trừ bình tro mà giả thuyết cho rằng nhà vua và hoàng hậu đã được hỏa táng trước khi đặt vào phần mộ. Ngày nay, một số di tích của các tượng có thể thấy tại Viện Bảo Tàng nước Anh.

AMITOUR sưu tầm!